Eigedomsmekling

I 2022 blei det selt 91 417 bustader i Noreg. Det er 10,2 prosent færre enn i 2021. Rekna i prosent av kjøpesum såg ein liten auke i vederlaget til meklar, frå omtrent 1,47 prosent i første halvår 2021 til omtrent 1,51 prosent i første halvår 2022. Det gjennomsnittlege vederlaget til meklar per formidling i kroner endra seg likevel heile ti prosent – frå 57 416 kroner i første halvår 2021 til 63 153 kroner i første halvår 2022, noko som truleg kan forklarast med at bustadprisane i Noreg steig med 8,8 prosent første halvår 2021. Kjelde: Eiendom Norge, Finn og Eiendomsverdi AS.

Meklarvederlag

Kjelde: Finanstilsynet

Tilsyn, overvaking og kontroll

Tilsynet med eigedomsmekling omfattar føretak som har løyve til å drive eigedomsmekling, og rettshjelparar og advokatar som har stilt sikkerheit for eigedomsmekling. Finanstilsynet får regelmessig tips og førespurnader om moglege lovbrot i bransjen. I tillegg får tilsynet opplysningar gjennom rapporteringa frå verksemdene. Saman med erfaring frå tidlegare tilsyn utgjer dette grunnlaget for ei risikobasert utveljing av kva verksemder som Finanstilsynet skal følge opp nærmare.

Talet på eigedomsmeklingskontor i 2022 (første halvår) i dei største byane

Kjelde: Finanstilsynet

Gjennomførte tilsyn

Finanstilsynet gjennomførte 14 tilsyn i 2022. Forvaltning og kontroll med klientmidlar, etterleving av kvitvaskingsregelverket forutan risikostyring og internkontroll var sentrale kontrollområde.

Finanstilsynet gjennomførte tilsyn med etterlevinga av kvitvaskingsregelverket i ti eigedomsmeklingsføretak. Finanstilsynet undersøkte føretaka sine risikovurderingar og rutinar på området forutan etterleving av rutinar og regelverk i oppdragsgjennomføringa. Seks av desse tilsyna er fullførte. I samband med to tilsyn påbyrja i 2021 ila Finanstilsynet gebyr på høvesvis 300 000 kroner til EiendomsMegler 1 Sørøst-Norge AS og 150 000 kroner til Megleroppgjør AS. I tillegg gjennomførte Finanstilsynet oppfølgingstilsyn i tre føretak der tilsyn blei gjennomført i 2021, og der det var avdekt større manglar ved etterlevinga av kvitvaskingsregelverket. Dei vanlegaste manglane som blir avdekte på tilsyn, er mangelfulle risikovurderingar og rutinar, manglande samanheng mellom risikovurdering og rutineverk og dessutan mangelfull internkontroll og manglande opplæring. Det blir òg framleis avdekt manglande gjennomføring av kundetiltak i samband med enkeltoppdrag.

I februar 2022 publiserte Finanstilsynet ein rapport som oppsummerte funna frå ei kartleggingsundersøking retta mot advokatmeklarar og eigedomsmeklingsføretak knytt til kontroll med transaksjonar på klientkonto som ledd i arbeidet mot kvitvasking og terrorfinansiering.

Tilbakekall

Finanstilsynet tilbakekalte konsesjonen til eitt eigedomsmeklingsføretak grunna fleire og til dels grove brot på pliktene til eigedomsmeklaren, mellom anna knytt til regelverket for behandling og kontroll med klientmidlar og feilrapportering frå føretaket til Finanstilsynet om dette. Det er klaga på vedtaket, og det er gitt utsett iverksetting til klagen er behandla i Finansdepartementet.

I tillegg la Finanstilsynet ned forbod for éin advokat mot å drive eigedomsmekling og å vere fagansvarleg og ansvarleg meklar etter at det blei avdekt grove og gjentatte brot på eigedomsmeklingsregelverket.

Forvaltning

I 2022 gav Finanstilsynet 21 føretak løyve til å drive eigedomsmekling. I desse sakene, og ved endringar i føretaka sine leiingar og styrer, gjennomførte Finanstilsynet i tillegg ei rekkje vurderingar. Her blei personane sine kvalifikasjonar, yrkeserfaringar og tidlegare åtferd vurdert. I tillegg blei det i 2022 gitt 259 personlege løyve til å drive eigedomsmekling.

Regelverksutvikling

Endringar i avhendingslova

Stortinget har vedtatt endringar i avhendingslova som tredde i kraft 1. januar 2022. Endringane innebér mellom anna at seljaren ikkje lenger gyldig kan ta atterhald om «som den er» overfor forbrukarkjøparar. Atterhald om «som den er» kan likevel framleis takast utanfor forbrukarkjøp, og frå 1. januar 2022 har det vore vanleg praksis i eigedomsmeklingsbransjen å ta slikt atterhald i salsoppgåva når den som endar som kjøpar, ikkje er forbrukarkjøpar. Om eigedommen blir seld til ein forbrukarkjøpar eller ikkje, får dermed betydning for fordelinga av risiko mellom partane. Budgivinga vil dermed gå langs to «spor», avhengig av om bodgivaren er forbrukar eller ikkje. I eit brev til Norges Eiendomsmeglerforbund har Finanstilsynet uttalt seg om meklaren si opplysnings- og rådgivingsplikt overfor både seljar, bodgivarar og andre interessentar ved ein slik tospora salsstrategi.

Kvitvaskingsregelverket

Financial Action Task Force (FATF) har publisert eit nytt risikobasert rettleiingsdokument som gjeld handtering av kvitvaskings- og terrorfinansieringsrisiko for eigedomssektoren. Finanstilsynet deltok i arbeidsgruppa som utarbeidde rettleiaren. Rettleiingsdokumentet er ikkje eit bindande regelverk, men gir uttrykk for norske og internasjonale forventningar på området. Finanstilsynet publiserte i november ein ny rettleiar til kvitvaskingslova i rundskriv 4/2022. Rundskrivet gir uttrykk for Finanstilsynets tolking og forvaltningspraksis knytt til kvitvaskingsregelverket. Rundskrivet gjeld for alle rapporteringspliktige under tilsyn av Finanstilsynet.

Rettleiing 

I 2022 gav Finanstilsynet rettleiing gjennom informasjon på finanstilsynet.no. Der blei det mellom anna publisert tilsynsrapportar, vedtak og informasjon om Finanstilsynets tilsynspraksis. Finanstilsynet svara på førespurnader frå publikum, både skriftleg og over telefon. Førespurnadene gjaldt eit vidt spekter av tema, frå påstandar om brot på regelverket frå enkeltføretak eller meklarar til generelle spørsmål om regelverket for kjøp og sal av fast eigedom. Finanstilsynet svarte i tillegg på ei rekke førespurnader frå eigedomsmeklingsføretak og bransjeorganisasjonar om forståinga av regelverket.

Finanstilsynet heldt òg foredrag på fleire seminar, i regi av Eiendom Norge, Norges Eiendomsmeglerforbund og Juristenes utdanningssenter.